Τα είδη ελάτου στην Ελλάδα και οι ιδιότητές τους
Στην Ελλάδα συναντάει κανείς 3 κυρίως είδη ελάτης (κοινά ονομαζόμενης έλατο) και ένα τέταρτο σε μικρότερη κλίμακα:
1. Κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica)
2. Λευκή ελάτη (Abies alba)
3. Υβριδογενής ελάτη (Abies borisii regis)
4. Ερυθρελάτη – Picea abies
Κεφαλληνιακή ελάτη – Abies cephalonica
Είναι ενδημικό της χώρας και μοναδικό στον κόσμο. Φύεται στο νησί της Κεφαλλονιάς όπου, λόγω γεωγραφικής απομόνωσης του νησιού, το είδος εκεί έχει παραμείνει αμιγές. Για αυτό το λόγο, το όνομα του δένδρου φέρει και το όνομα του νησιού. Επίσης συναντάται στα βουνά της Νότιας και Κεντρικής Ελλάδας και σποραδικά μέχρι την ανατολική Ήπειρο, τον Όλυμπο και τον Άθωνα.
Τη συναντάται σε υψόμετρα μεταξύ 650-2000 μέτρα αλλά σχηματίζει πυκνές συστάδες σε υψόμετρα μεταξύ 800-1.600 μέτρα, προτιμά τα γόνιμα βαθιά και υγρά εδάφη.
Είναι μεγάλο δέντρο κωνοφόρο, μπορεί να αναπτυχθεί και υπό σκιά, είναι δηλαδή σκιανθεκτικό είδος ελάτης και μπορεί να αντέξει δυσκολότερες συνθήκες, όπως η ανομβρία και αυξημένη θερμοκρασία εδάφους.
Ο κορμός του είναι ευθυτενές, έχει πυραμιδοειδή κόμη που φθάνει σε ύψος των 15-25 μ. και οι νεαροί βλαστοί του είναι καστανό-πράσινοι και πιο λείοι.
Τα βελονοειδή φύλλα είναι σκληρά, έχουν μήκος 2 εκατοστά, σκουρο-πράσινου χρώματος και είναι τοποθετημένα σε σπειροειδή διάταξη πάνω στον βλαστό.
Η άνθιση του δένδρου γίνεται τους μήνες Μάιο-Ιούνιο και έχει τα αρσενικά και θηλυκά άνθη του χωριστά πάνω στο ίδιο δένδρο. Οι αρσενικές ταξιανθίες έχουν χρώμα πορφυρό και οι θηλυκές είναι κιτρινωπές. Οι καρποί είναι κουκουνάρια όρθια και στενόμακρα στη κορυφή.
Έχει πολύ ανθεκτικό ξύλο και χρησιμοποιούνταν ευρέως για κατασκευή επίπλων, σε οικοδομικές και ναυπηγικές κατασκευές.
Είναι γενικά ένα όμορφο και αρκετά κομψό δέντρο και για αυτό φυτεύεται συχνά σε πάρκα και δενδροστοιχίες ως καλλωπιστικό.
Η ρητίνη του δένδρου έχει φαρμακευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται στην πρακτική ιατρική.
Μια πολύ συχνή της εφαρμογή της εδώ και αιώνες είναι για την επούλωση τραυμάτων. Εφαρμόζεται απευθείας στο τραύμα, σταματά την αιμορραγίακαι εμποδίζει την είσοδο και ανάπτυξη πολλών ειδών βακτηρίων. Σε πρόσφατη μελέτη χρησιμοποιήθηκε αλοιφή από ρητίνη για την επούλωση εγχειρητικού τραύματος σε ασθενείς που καθυστερούσε η επούλωση.
Αποδείχθηκε ότι είναι πολύ αποτελεσματική μέθοδος, με μικρό κόστος και με πολύ μικρό ποσοστό αλλεργικών αντιδράσεων.
Συνήθως μασιέται ή διαλύεται στο νερό και πίνεται ως ρόφημα και είναι αποτελεσματική ενάντια στο έλκος του στομάχου και τη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Επίσης καταπραΰνει τους μυϊκούς πόνους, αν εφαρμοστεί σαν έμπλαστρο.
Ρετσίνι ή ρητίνη, τα δάκρυα των δέντρων
Λευκή ελάτη – Abies alba
Δέντρο μεγάλο κωνοφόρο, ευθυτενές, με κόμη στενή-πυραμιδοειδής και ύψος 40-50 μέτρα, διαμέτρου ως 1 μέτρο, ενώ στην ηλικία μπορεί να φτάσει τα 500 με 600 χρόνια.
Το όνομα λευκή ελάτη προέρχεται από το λευκωπό χρώμα του φλοιού της, ο οποίος είναι λείος, γυαλιστερός και ίσιος.
Τα κλαδιά του έχουν χρώμα γκριζοκίτρινο, ενώ όταν είναι ακόμα μικρό τα φρέσκα κλαριά έχουν γυαλιστερή ελαφρά γκριζωπή απόχρωση.
Οι βελόνες του φυτρώνουν σε δύο αντίθετες σειρές κατά μήκος των κλαδιών, σαν χτένια γι’ αυτό λέγεται και χτενοέλατο. Στην άκρη δεν καταλήγουν σε μύτη αλλά σε δύο αμβλείς λοβούς, στην κάτω όψη διακρίνονται δύο λευκές γραμμές.
Τα κουκουνάρια του είναι μικρά και όρθια, μοιάζουν με τα άλλα ειδή ελάτης, αλλά είναι γενικά μικρότερα και ποτέ δεν ξεπερνούν τα 16 εκ.
Τη συναντάμε στις ορεινές περιοχές της Ηπείρου, Μακεδονίας και Θράκης. Χρειάζεται βαθύ γόνιμο, χαλαρό, υγρό έδαφος και μεγάλη υγρασία αέρα. Είναι σκιανθεκτικό είδος και σε νεαρή ηλικία πολύ ευαίσθητο σε όψιμους παγετούς.
Υβριδογενής ελάτη – Abies borisii regis
Ιθαγενές είδος που αποτελεί υβρίδιο μεταξύ της λευκής και της Κεφαλληνιακής ελάτης. Το συναντάμε από τη Στερεά Ελλάδα ως τα βόρεια σύνορά μας.
Οι βελόνες του είναι μικρές, ελαφρά οξυκόρυφες ή ακρόκοιλες, με μικρή αυλάκωση στο πάνω μέρος, με δύο λευκές γραμμές στο κάτω μέρος, ενώ οι κώνοι του έχουν λίγη ρητίνη και ωριμάζουν Σεπτέμβρη και Οκτώβριο.
Είναι μεγάλο πυραμιδοειδές δένδρο με πράσινο φύλλωμα.
Είναι σχετικά με τα υπόλοιπα είδη ελάτων ξηρανθεκτικό είδος.
Ερυθρελάτη – Picea abies
Είναι ένα κωνοφόρο, αειθαλές δέντρο, ιθαγενούς της Ευρώπης, που αποκαλείται και νορβηγικό έλατο. Στην Ελλάδα φύεται στη Ροδόπη, η οποία είναι και το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης του είδους στην Ευρώπη. Έχει ίσιο κορμό που φτάνει σε ύψος και τα 65 μέτρα, κλαδιά σε σπόνδυλους και πυραμιδοειδή κόμη. Ο φλοιός της είναι γκρίζος.
Οι βελόνες του μοιάζουν με αυτές της ελάτης, είναι όμως πιό λεπτές με τετραγωνη εγκάρσια τομή και πέφτουν εύκολα, αφήνοντας στη θέση τους μικρές προεξοχές, που δίνουν χαρακτηριστικό, τραχύ σχήμα στα κλαδιά.
Τα άνθη είναι κίτρινα ενώ τα κουκουνάρια είναι βιολετί, στενόμακρα, σαν της ελάτης αλλά πιό μικρά, με μήκος 10 με 15 εκατοστά. Γέρνουν προς τα κάτω και πέφτουν από το δέντρο ολόκληρα, χωρίς να απολεπίζονται, αφού πρώτα αδειάσουν τους σπόρους τους.
Το αιθέριο έλαιο που προέρχεται από τις βελόνες ελάτης και έχει σημαντική επίδραση στο αναπνευστικό σύστημα. Kαθαρίζει τους πνεύμονες και διευκολύνει την αναπνοή καθότι είναι αντιβακτηριδιακό, βλεννολυτικό και αποχρεμπτικό.
Είναι πολύ καλό αιθέριο έλαιο για εισπνοές και όταν βάζετε μερικές σταγόνες στο μπάνιο σας δρα κατά της υπέρτασης και δίνει αίσθηση ενέργειας και ζεστασιάς.
Στην αρωματοθεραπεία χρησιμοποιείται επίσης για να ενισχύσει την αυτοσυγκέντρωση, να απελευθερώσει συναισθηματικά μπλοκαρίσματα και να φέρει δύναμη και κουράγιο για νέα ξεκινήματα.
Διαβάστε ακόμη: Γιατί είναι απαραίτητο να σώσουμε τις ντόπιες ποικιλίες δέντρων
Δέντρα: Διδάσκουν, Προσφέρουν, Προστατεύουν, Ανατροφοδοτούν και Επηρεάζουν την υγεία μας
Κυπαρίσσι το δέντρο της μνήμης, της ψυχής και της θλίψης
Πλάτανος και πλατανόμηλα, ιδιότητες, χρήσεις και προφυλάξεις
www.agriamanitaria.gr Τα είδη ελάτου στην Ελλάδα και οι ιδιότητές τους
